ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΤΑ ΓΡΑΜΜΕΝΑ

Η έννοιά της αυτή σαν συγκεκριμένο μυθικό πρόσωπο είναι πλατειά
διαδομένη στο λαό με διαφορετικές μορφές.
Γριά άσκημη ανόητη να βαδίζει μόνη στους δρόμους και να κάνει άλλους τυχερούς και άλλους δυστυχισμένους.
Κατά άλλους βλέπει, αλλά έχει τα μάτια δεμένα με μαντήλι και κάνη τυχερούς όσους κατά τύχη βρήσκωνται στο δρόμο της.
Πολύ πιστεύουν πως είναι ωραιότατη κοπέλα με μακριά μαύρα ξέπ- λεκα μαλλιά. Έχει σπινθηροβόλα μάτια δεμένα με μαντήλι για να κάνει τυχερό όποιον κατά σύμπτωση συναντηθεί μαζί της.
Σε μια από τις άσκοπες περιπλανήσεις της συναντάται με οδοιπόρο
καθισμένο στην άκρη του δρόμου να ξεκουράζεται.
Έπιασε μαζί του ψιλοκουβέντα για διάφορα θέματα με κατάληξη της μοίρας τα γραμμένα.
Ακούγοντας με προσοχή τις επικρίσεις του οδοιπόρου πως για όλα ευ-
θύνετε η τύχη υπερασπίστηκε τον εαυτό της λέγοντας πως για όλες της κακοτυχίες υπεύθυνη είναι η μοίρα.
Μονάχα η μοίρα επισκέπτεται την τρίτη ημέρα το νεογέννητο μωρό και καθορίζει το πεπρωμένο του.
Μπαίνει στο σπίτι με το φως της ημέρας και μοιρένει το μωρό και
Ανάλογα με την ψυχική της διάθεση το νεογέννητο είναι καλό- μοιρο η άμοιρο.
Εγώ λέει η τύχη, δίνω απλόχερα στους ανθρώπους, όμως η μοίρα στέκεται εμπόδιο.
Ο οδοιπόρος πήρε το ραβδί του έτοιμος να τραβήξει το δρόμο του.
Η τύχη σήκωσε το ταγάρι της το κρέμασε στον ώμο της και ετοιμάστηκε να ακολουθήσει το δικό της δρόμο.
Πριν χωρίσουν είδανε από το μονοπάτι της απέναντης πλαγιάς να κα- τηφορίζει ένα στρατοκόπος.
Η τύχη ρώτησε τον οδοιπόρο.
Βλέπεις αυτόν τον άνθρωπο που κατεβαίνει το μονοπάτι της πλαγιάς; Είναι κακόμοιρος και άμοιρος.
Θέλω πολύ να τον βοηθήσω όμως η μοίρα του δεν θα τον αφήσει να
δέσει την ζωή του μαζί μου.
Άνοιξε το ταγάρι της που μόλις στον ώμο της είχε κρεμάση, έβγαλε από μέσα μια πάνινη σακούλα και δίνoντάs την στον συνομιλητή της του είπε.

-Αυτή η σακούλα έχει μέσα διακόσια χρυσά φλουριά και να τα αφήσεις στη μέση του δρόμου στη από εδω μερια της γέφυραs και ξαναγύρισε για να δούμε τι θα γίνει.
Ο στρατοκόπος πέρασε την γέφυρα, σκόνταψε στην σακούλα με τα φλουριά, μάτωσε το μέτωπό του πέφτοντας και βλαστημόντας την τύχη του συνέχiσε το δρόμο του.
Περίεργο σκέφθηκε ο οδοιπόρος γιατί δεν πείρε την πολύτιμη σα-
κούλα.
Η τύχη κατάλαβε την σκέψη του πλησίασε τον οδοιπόρο και τον ρώτησε.
-Τι συνέβη άνθρωπέ μου γιατί είσαι ματωμένος;
-Κυρά μου μια ζωή ταλαίπωρος και δυστυχισμένος και σήμερα πολύ απελπισμένος, βλέποντας αυτήν την γέφυρα μπροστά μου σκέφτηκα πως αν την περάσω με κλειστά τα μάτια και δεν πέσω στο ποτάμι να πνιγώ θα είμαι τυχερός.
Για κακή μου όμως τύχη βρέθηκε μια πέτρα καταμεσής του δρόμου σκόνταψα και πέφτοντας έσπασα το κεφάλι μου.
Ο οδοιπόρος προσπάθησε να φανερώσει την αλήθεια στον δύστυχο και ταλαίπωρο αυτόν άνθρωπο.
Η τύχη τον τράβηξε βιαστικά μακριά λέγοντάς του.
-Άνθρωπέ μου τι πας να κάνεις θέλεις στην δύστυχο να προσθέσης και την απόγνωση;
Αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου.



ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΥΜΠΑΡΟΥ

Η κουμπάρα παρά τα σαράντα της χρόνια που έσερνε στην πλάτη της είχε μια σπάνια ώριμη ομορφιά.
Τα φλογερά χείλι, οι τονισμένες καμπύλες και τα κατάμαυρα μάτια της είχαν τρελάνει τον κουμπάρο.
Τής έστηνε παγίδες, αλλά εκείνη ήταν προσεκτική και μάστορας στην δουλειά της και πάντα του ξέφευγε.
Αποφασισμένος να τελειώνει μια και καλή με την κουμπάρα που του είχε γίνει εφιάλτης πήγε στο σπίτι της ένα απόγευμα που έλειπε ο άντρας της.
Την βρήκε αναψοκοκκινισμένη από της δουλειές του σπιτιού και χωρίς περιστροφές της ρίχτηκε με ορμή σαν μαινόμενος ταύρος.
Στην προσπάθεια της η κουμπάρα να προφυλαχτεί από την αναπάντεχη επίθεση χτύπησε με το αγκώνα του χεριού της τον ερωτύλο στο μάτι, και με μια σπρωξιά τον πέταξε έξω από το σπίτι κλείνοντας πίσω του την πόρτα.
Απογοητευμένος ο φίλος μας και με μαυρισμένο από το χτύπημα μάτι πήρε το δρόμο για το σπίτι του.
Αφηρημένος όπως ήταν και προσπαθώντας να βρει τρόπο να δικαιολογήσει το χτυπημένο μάτι σε όσους θα τον ρωτούσαν συναπαντήθηκε χωρίς να το καταλάβει με το κουμπάρο που γύριζε από την δουλειά.
Ο κουμπάρος βλέποντας τον αναστατωμένο και με μαυρισμένο μάτι τον ρώτησε.
-Τσ κε ρε κουμπάρ ψε γιε σι ιμπάρτουρ τσ κά σίου; ψε για τζίτουρ;
«Τι έχεις βρε κουμπάρε γιατί είσαι σαν χαμένος; τι έχει το μάτι σου; γιατί είναι μαυρισμένο;»
-Να να ζούρα πελιούσιεν γκα βίθετ εδε μ ρα σκέλπ.
«Να να χαϊδεψα την φοραδίτσα από τα καπούλια και με κλώτσισε».
-Ρε τς ψώβε ρε κουμπάρ ντο τα κέη τζέρ σίν, βέμη νάνι ν στπί τ πίμ νι πίκ βέρε εδε τς ου μπ ου μπ.
«Ρε τι έπαθες βρε κουμπάρε θα στο είχε βγάλει το μάτι, πάμε τώρα στο σπίτι να πιούμε μια στάλα κρασί και ότι εγινε έγινε.»
Προσπάθησε να αρνηθεί την πρόσκληση αλλά η επιμονή του κουμπάρου δεν του άφηνε περιθώρια άρνησης.
Τον ακολούθησε σέρνοντας σχεδόν τα πόδια του κα ευχόταν να ανοίξει η γη να τον καταπιεί.
Μπήκαν στην αυλή, κάθισαν κάτω από τη μουριά στο πέτρινο τραπέζι, και ο κουμπάρος κάλεσε την γυναίκα του να τους φέρει κρασί και μεζέ.
Κουνημένη και λιγάμενη η ζώνια σαν να μην είχε συμβεί τίποτα και αφού ακούμπησε την κανάτα με το κρασί και το δίσκο με τους μεζέδες στο τραπέζι, ρώτησε τον άντρα της αν κουράστηκε στο χωράφι.
-Ου γκρούα με νj πίκ βέρ ντό ξελιόδεμ, πο κουμπάρι πάσιε τς ψώη σώτ; Πασκίση τe ζίη πελιούσιεν γκα βίθετ εδε ηρά σκέλπ,ντο τια κέη τζέρ σίν.
«Εγώ γυναίκα με μια σταλιά κρασί θα ξεκουραστό ΄
αλλά είδες τη έπαθε ο κουμπάρος σήμερα; Προσπάθησε να πιάσει την φοραδίτσα από τα καπούλια τον χτύπησε με κλωτσιά και θα του είχε βγάλει το μάτι. Η κουμπάρα κοίταξε καλά καλά το μαυρισμένο μάτι του κουμπάρου και του είπε.
-Κουμπάρ μωρέ κουμπάρ εδε πρωτάρ τ γιέσιε νούκ ντο τε ψώνιε αττ τς ψώβε. Κάφσια για σι γκρούα εζέ με τ μίρ ε πρκζόν ιγιέπ τμπλια εδε χάη εδε παστάη εζέ γκά μπίθα.
Α μορέ κουμπάρ, θας ψε κέσε μέντ πο τι κε κρούντε ν κρίε
Τσ τ τθόμ γιε περ τ κλιάρ.
«Κουμπάρε μωρέ κουμπάρε και πρωτάρης να ήσουν δεν θα το πάθαινες αυτό που έπαθες.Το ζώο είναι σαν την γυναίκα το πιάνουνε με το καλό το χαϊδεβουν του δίνουν γλυκά και τρώει και μετά το πιάνου από το κόλο.
Α ρε κουμπάρε, νόμησα πως είχες μυαλό αλλά εσύ έχεις πίτουρα στο κεφάλι.
Τι να σου πω είσαι για κλάματα.
Κόκαλο ο κουμπάρος ακόμα το φυσάει και δεν κρυώνει.


ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡBΑΝIΤΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ


« Η σοφία των ατόμων και η πείρατων αιώνων διαφυλάττονται μέσα από τα γνωμικά και τις παροιμίες »
Ντισραέλι.

Βliθ sa tsιοn le te γien eδe druδe
Μπλίθ σα τσιόν λέ τ γιέν εδέ ντρούδε
Μάζευε όσα βρίσκεις ας είναι και τρίμματα.
*
Mos sgleθ le te γien eδe tsopra
Μός σγκλέθ λε τ γιέν εδε τσόπρα
Μην διαλέγεις ας είναι και κομμάτια (ψωμί)
*
Fialia emir evret nierin
Φιάλια εμίρ εβρέτ νιερίν.
Ο καλός ο λόγος σκοτώνει τον άνθρωπο.
*
Eδe fialia ka pies
Εδέ φιάλια κα πιές
Και ο λόγος έχει μερίδιο.
*
Trouboulon stat pass ouy
Τρουμπουλόν στάτ πάσς ούj
Θολώνει επτά οργιές νερό.
*
Νiatr te siohs niatra te gigess
Νιάτρ τε σιόχσς νιάτρ τε γκίγκεss
Άλλο να το δείς άλλο να το ακούσης.
*
Epasie eδe eθasie ι ta θan eδe eθasie
Επάσε εδέ εθάσε η εγκέησιε εδε εθάσ
Το είδες και το είπες η το άκουσες και το είπες

Prtipe fiallin eδe pastei te θouas
Πeρτίπε φιάλjν εδε παστάη τε θούας.
Να μασάς τα λόγια και μετά να τα λές.
*
Folly pak gigiu sioum
Φόλλj πάκ γκίγκιου σιούμ
Να λές λίγα ν’ ακούς πολλά.
*
Ο Θεός έδωσε δυο αυτιά και ένα στόμα
Ν’ ακούμε δυο φορές και να μιλάμε μία.
*
Η γλώσσα σπάει κόκαλα
το λένε οι παροιμίες
γι’ αυτό μέτρα τα λόγια σου
και μη μας λες κακίες
*
Biθa ta douai kriet ta skon
Μπίθα τα ντούαη κρίετ τα σκόν
Ο κόλος σου στα ζήταγε το κέφαλι σου τα περνά
*
Piskit n det digani n ziarm
Πίσκιτ ν ντέτ ντιγκάννι ν ζιάρμ
Τα ψάρια στη θάλασσα το τηγάνι στη φωτιά
*
Bark ipliot sdi ga bak t brazt
Μπάρκ η πλιότ σντή γκα μπάρκ τ μπραζ-τ
Κοιλιά γεμάτη δεν ξέρει από κοιλιά αδειανή.
*
Ti kemi t mira me zotin eδe le t θouan sa douan
Τι κέμι τ μήρα με ζώτην εδέ λε τ θούαν σα ντούαν.
Να τα έχουμε καλλά με το Θεό και ας λένε όσα θέλουν
*
Κοsmi diget hira krkon krehr t krihet
Κόσμοι ντίγκετ χήρα κρκόν κρέχρ τα κρίχετ
Ο κόσμος καίγεται η χήρα ζητάει χτένι να χτενιστεί
*
Kosmi diget piδi krihet
Κόσμοι ντίγκετ πίδι κρίχετ
Ο κόσμος καίγεται και το μ…. χτενίζεται.
*
Koulto t ligat haro t mirat
Κουλjτό τ λίγκατ χαρό τ μήρατ
Θυμήσου τα κακά ξέχνα τα καλά.
Palio viti skonet palio gitonyi γιo
Πάλιο βήτι σκόνετ πάλιο γκιτώννι γιό
Ο κακός χρόνος περνιέται ο κακός γείτονας οχι
*
Eδe bstimn eka louver
Εδε μπστίμν εκα λούβερ
Και το φτύσιμο το έχει δηλιτήριο.
*
Pa imari t deimin eδe ou trb
Πα ημάρι τ ντέημιν εδε ου τρeμπ
Είδε ο τρελός τον μεθυσμένο και φοβήθηκε.
*
Oulkou ka ebrin eδe δelpra breθ
Oύλκου κα έμπριν εδε δέλπρα μπρέθ
Ο λύκος έχει το όνομα και η αλεπού αλωνίζει.
*
Giouaitin δelprn eδe hiri oulkou
Γκιούαϊτιμ δέλπρeν εδε χίρι ούλκου
Διώξαμε την αλεπού και μπήκε ο λύκος.
*
Sa t do vatra γiote st do vatra ehouai
Σα τ ντό βάτρα γιότε στ ντό βάτρα εχούαη
Όσο σε θέλει το δικό σου τζάκι δεν σε θέλει το ξένο τζάκι.
*
Kous eka biθn t maδe le t hai eδe prare
Κούςς εκα μπίθν τ μάδε λε τ χάι εδε πράρε
Όποιος έχει πισινό μεγάλο ας φάει και πουρνάρια.
*
Vera do pir piδi do kir
Βέρα ντο πίρ πίδι ντο κίρ
Το κρασί θέλει να το πιούμε το μ….θελει γ.....
*
Οuit ziarmi eδe tourkou skan bes
Ούιτ ζιάρμι εδέ τούρκου σκάν μπές
Το νερό η φωτιά και ο τούρκος δεν έχουν μπέσα
*
Nira der δexem niatra kartereψem
Νίρα ντέρ δέξεμ νιάτρα καρτερέψεμ
Μια πόρτα με δέχεται η άλλη με καρτερή.
*
Mos ha sa ke mos θοuai sa di
Μος χα σα κε μος θούαη σα ντί
Μην τρώς όσα έχεις μην λές όσα ξέρεις.
*
Ata douhen si prousi n gi
Ατά ντούχεν σι προύσι ν γκί
Αυτοί αγαπιούνται όπως η χόβολη στον κόρφο.
*
Groua me med stpi ra ken
Γκρούα με μέντ στeπί πα κέν
Γυναίκα μυαλωμένη σπίτι χωρίς σκυλί.
*
Kieni ga ha ade leh
Κιέννι γκά χα αντέ λέχ
Ο σκύλος εκεί που τρώει εκεί γαυγίζει
*
Po do oui garδi it mos estie n(e) garθ t(e) houai
Πο ντό οούι γκάρδι ίτ μος εστίε ν γκάρθ τα χούαϊ
Άμα θέλει νερό ο δικός σου κήπος μην το ρίχνεις στο ξένο.
*
Bour me di gra eka kriet si ka
Μπούρ με ντί γκρά εκα κρίετ σι κα
Άντρας με δύο γυναίκες έχει βοδινό κεφάλι.
*
Gourin ts vpvin nouk e ourδouron
Γκούριν τσ βeρβίν νουκ ε ουρδουρόν
Πέτρα που πετάς δεν την ορίζεις
*
Pouna e nats δouna e ditjs
Πούνα ε νάτeς δούνα ε ντίτeς
Δουλειά της νύχτας ντροπή της ημέρας
*
Ai nieriou mos hahet mos pihet
Άϊ νιερίου μος χάχετ μος πήχετ
Αυτός ο άνθρωπος ούτε τρώγεται ούτε πίνετε
*
Ou sos vera ou sos kouveda
Ου σως βέρα ου σως κουβέντα
Τέλειωσε το κρασί τέλειωσε η συζήτηση
*
Si ved ede kouved
Σι βέντ εδε κουβέν
Όπως ο τόπος και η συζήτηση
*


Gorδi kaou ou da mikiresa
Γκόρδι κάου ου ντα μικιρέσα
Ψώφισε το βόδι χάλασε η φιλία.
*
Ti γie si dita elig
Τι γιέ ημίρ σι ντίτα ελίγκ
Εσύ είσαι καλός όπως η κακιά ημέρα.
*
Sa eke stratin kakj gliati kbt
Σα εκε στράτιν κάκjι γκλιάτι κeμπτ
Όσο (μακρή) έχει το κρεβάτι τόσο άπλωσε τα πόδια.
*
Si stron astou fle
Σι στρών αστού φλέ
Όπως στρώνεις έτσι κοιμάσε
*
Ri si poulia ts eprfent geli
Ρει σι πούλια τσ ε πρφέντ γκέλι
Κάθεται σαν την κότα που την καβαλάει ο κόκορας
*
Trazon moutin
Τραζόν μούτιν
Ανακατεύει τα σκατά.
*
Kalli imir douket eδe prpos pais
Κάλλη ημίρ ντούκετ εδε πρπός παϊς
Άλογο καλό φαίνεται και κάτω από το υπόσαγμα.
*
Edreita nouk vdes
Εντρέιτα νούκ βντές
Η αλήθεια δεν πεθαίνει.
*
Dialli bie eδe n pleh
Ντίαλλι μπίε εδέ ν πλλέχ
Ο ήλιος πέφτει και στην κοπριά.
*
Martes edit arn n biθ
Μαρτές εντίτ άρνν ν μπίθ
Παντριά δεύτερη σαν μπάλωμα στο πισινό.
*
Astou iτσiouam astou do ti llim
Αστού η τσούαμ αστού ντο τι λλeμ
Έτσι τα βρήκαμε έτσι θα τα αφήσουμα

Bani gliouhn pse ou bouarm
Μπάννι γκλούχν ψε ου μπούαρμ.
Κρατάτε την γλώσσα γιατί χαθήκαμε
*
Οuit eδe ziarmi skan bes
Ούιτ εδε ζιάρμι σκάν μπές
Το νερό και η φωτιά δεν έχουν μπέσα
*
Ouit skon goyri betet
Ούιτ σκόν γκούρι μπέτετ
Το νερό περνάει η πέτρα μένει.
*
Mere ven ede keue
Mέρε βέν εδε κάθε
Πάρε το αυγό και κουρεψέ το
*
Bour idit miss pa krip
Μπούρ ιντίτ μίσς πα κρίπ
Άντρας δεύτερος κρέας χωρίς αλάτι.
*
Zot ou zot ti kouss ikoulot δit
Ζων ου ζωτ τι κούς ικουλότ δίτ;
Αφέντης εγω αφέντης εσυ ποιός θα βοσκίσει τα γίδια;
*
Ajio jia oui per bliat
Αγιό για ούι πρ μπλιάτ
Αυτή είναι καθαρή για πρόσφορο (ειρωνικά)

Σοφών το Σαφές



Θανάσης Χ. Κυριάκος
Από τα ανέκδοτα
ΓΚΑ ΣΑ KAM ΜΠΛΕΔΟΥΡ
«Απ’ όσα έχω συλλέξει»
1995


Π Ρ Ι Λ Λ Ι Μ Β Λ Α
(Απρίλη δικέ μου αδερφέ)

Ερευνά και γράφει ο Θανάσης Χρ. Κυριάκος.

Τις πρώτες ημέρες του Απρίλη σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο όταν έκανε κρύο συνήθως ο λαός έλεγε «γιάν πλιάκατ» (είναι οι γριές). Αυτή η φράση δένει με το ακόλουθο θρύλο. «Μια γριά δεν υπολόγισε καλά τις ημέρες του Μάρτη και βρίζοντας τον πήρε τα κατσίκια και ξεκίνησε για το βουνό να στήσει την ανοιξιάτικη κατοικία.
Ο Μάρτης οργισμένος από τα βρισίδια της γριάς ζήτησε από τον Απρίλη τρείς ημέρες δανεικές για να εκδικηθεί την γριά. Μετά την άρνηση του Απρίλη ζήτησε την βοήθεια του Φλέβάρη ο οποίος και του έκανε το χατίρι και από τότε έμεινε με τρείς ημέρες λιγότερες.
Έκανε τόσο κρύο αυτές τις τρείς ημέρες που η γριά πάγωσε πάνω στο βουνό μαζί με τα κατσίκια .
Ο θρύλος αυτός είναι γνωστός στα παράλια της ανατολής, του νότου και στην Μεσόγειο. Σε πολλά μέρη δείχνουν και το βουνό που συνέβη το γεγονός.

Α ρ β α ν ί τ ι κ η λ α ϊ κ ή π α ρ ά δ ο σ η:
Κατά την αρβανίτικη παράδοση η γριά δεν υπολόγισε τις ημέρες του Μάρτη, πήρε τα κατσίκια και με τα λίγα υπάρχοντά της ξεκίνησε για το βουνό να στήσει την ανοιξιάτικη κατοικία. Ικανοποιημένη από τις ανοιξιάτικες μαρτιάτικες ημέρες άρχισε να βρίζει τον Μάρτη λέγοντας «Μπρίνιτ ε κατσίκιτ ν μπίθ τ Μάρσιτ.» (τα κέρατα του κατσικιού στο πισινό του Μάρτη». Ακούγοντας αυτά ο Μάρτης άστραψε και βρόντησε από θυμό και απευθυνόμενος στον Απρίλη ζήτησε τρείς ημέρες δανεικές λέγοντας του «Πρίλλ ημ βλά σάμ τρεί ντίτ χούα τ θάννj πλιάκν με κατσίκτ» (Απρίλη δικέ μου αδερφέ δώσε μου τρείς ημέρες δανεικές να παγώσω την γριά με τα κατσίκα).
Μετά την άρνηση του Απρίλη δανείστηκε από τον κουβαρντά τον Φλεβάρη τρείς ημέρες.
Η Φοβερή παγωνιά που ξέσπασε τις επόμενες ημέρες από την οργή του Μάρτη ανάγκασε την γριά και μπήκε κάτω από το καζάνι όπου και πάγωσε μαζί με τα κατσίκια.
Χαρακτηριστικά είναι και τα ακόλουθα λεγόμενα.
«Τρί ντίτ γκά Φλεβάρι χούα μούαρ
Γκούλι πλιάκν πρπόσς κουσίς»
(Τρείς ημέρες από το Φλεβάρι δανεικές πείρε
και έβαλε την γριά κάτω απ’ το καζάνι)
«Φλεβάρι σκουρτόν ούρτ / Μάρσι μέρ λικούρτ»
(Ο Φλέβάρης κονταίνει τα δαυλιά
ο Μάρτης παίρνει τα τομάρια)

Ο ι γ υ ν α ί κ ε ς τ ο υ Μ ά ρ τ η:
Κάποτε οι μήνες μην αντέχοντας την μοναξιά αποφάσισαν να παντρευτούν και να νοικοκυρευτούν. Ο καθέναςβρήκε την γυναίκα που του άρεσε και την παντρεύτικε. Ο Μάρτης δεν φρόντισε το ζήτημα αυτό μόνος του και για να μην μήνη μαγκούφης οι μήνες έψαξαν και του βρήκαν μια γυναίκα. Του φέρανε μια κοπέλα η οποία ήταν τυλιγμένη με ένα μαντίλι και του είπαν ότι είναι πολύ ώμορφη.
Ευκολόπιστος όπως ήταν την παντρεύτηκε. Όταν έμειναν μόνοι και έβγαλε το μαντίλι τι να δεί; Δεν υπήρχε ποιο άσχημη σε όλο τον κόσμο. Από τότε κάθε φορά που την θυμάται αστράφτει, βροντάει, και βρέχει. Μόνο όταν μερικές φορές την ξεχνά γαληνεύει, ηρεμεί και κάνει καλό ανοιξιάτικο καιρό.

Κ ά θ ε τ ό π ο ς κ α ι θ ρ ύ λ ο ς:.
Σύμφωνα με μια Αθηναϊκή παράδοση ο Μάρτης έχει δυο γυναίκες, η μία πολύ όμορφη και φτωχή, η άλλη πολύ άσκημή και πολλή πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει προς την άσκημη μαυρίζει και σκοτεινιάζει όλος ο κόσμος, όταν γυρίζει προς την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος. Της περισσότερες φορές γυρίζει από την άσκημη γιατί αυτή είναι πλούσια και τρέφονται και οι τρείς.

Π α ρ ο ι μ ί ε ς:
* Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης
* Ξύλα μάζεψε τον Μάρτη να μην κάψεις τα παλούκια.
* Αν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα
χαρά σε κείνο τον γεωργό πούχει πολλά σπαρμένα.
* Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή; Δεν λείπει.


ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Vaiza τς vien ga strouga / sioum he ika aγio gouna
Βάιζα τα βιέν γκα στρούγκα / σιούμ χε ικά άγιο γκούνα
Η κοπέλα που έρχεται από την στρούγκα
Πολύ της πάει αυτί η σιγκούνα.
*
Lioulie nouk t trgoni / pse doua vetm t te τσιόνιa
Λιούλιε νούκ τ τργκόνι / ψε ντούα βέτμ τ τ τσιόνια
Λουλούδια δεν σου στέλνω / γιατί θέλω μόνη να σε βρώ.
*
Moi gitone ehol egliat / kiasou t tpouθ n fake
Μοη γκιτώνε εχόλ εγκλιάτ / κιάσου τ τπούθ ν φάκε
Καλέ γειτόνισσα λιγνή ψιλή/πλησίασε να σε φιλήσω στο μάγουλο.
*
Niτσea me Sofian / doin δen eδe dounian
Νίτσεα με Σοφιάν / ντόιν δεν εδε ντουνιάν
Η Νίτσα με την Σοφία / έκαψαν την γή και το ντουνιά.
*
Moi Garefo zoure ou bliaksie / t strbrat τσ die nouk iliasie
Μόι Γαρέφο ζούρε ου μπλιάκσε / τ στρμπρατ τς ντίε νουκ ιλιάσε
Καλέ Γαρέφο άρχισες και γερνάς / τα στραβά που ήξερες δεν τα ξεχνάς
*
Mkat sioum moi Marie / ger stron vetm fle
Μκάτ σιούμ μόι Μαρίε / γκέρ στρών βέτμ φλέ
Αμαρτία μεγάλη καλέ Μαρία / φαρδιά στρώνεις μονάχη κοιμάσαι.
*
Prapa malit ekam stpin / mer fourkn e ea te rim
Πράπα μάλιτ εκάμ στπίν / μερ φούρκν εδε έα τ ρήμ
Πίσω από το βουνό έχω το σπίτι / πάρε τη ρόκα και έλα να καθίσουμε.
*
Kam sevda sa marsonem / po yiam vaiz e tourpouronem
Καμ σεβντά σα μαρσόνεμ / πο γιάμ βάιζ ε τουρπουρόνεμ
Έχω σεβντά μέχρι τρέλας / αλλά είμαι κοπέλα και ντρέπομαι.
*
Konopiτσa ans lioumit / si eboukoura i katoudit
Κονοπίτσα ανς λιούμιτ / σι εμπουκουρα η κατούντιτ
Η κονοπιτσιά στην ακροποταμιά/σαν την όμορφη του χωριού,
*
Moi gitone sam ziarm / ce mou sioua eδe skam.
Μοη γκειτόνε σαμ ζιάρμ / ψε μου σιούα εδε σκάμ
Καλέ γειτόνισσα δώσμου φωτιά / γιατί μου έσβησε και δεν
έχω.
*
Krin ebar lioumares / ea merm ce do bdes
Κρίν εμπάρδ λιουμαρές / έα μερμ σε ντο βντές
Κρίνο άσπρο στην ακροποταμιά / έλα πάραιμε γιατί θα πεθάνω.
*
Moi kopilie ehol egkliat ske fare tourp ga itat
Mοη κοπίλιε εχόλ εγκλιάτ / σκέ φάρε τούρπ γκα ιτάτ
Καλέ κοπέλα λιγνή ψηλή/δεν έχεις καθόλου από τον πατέρα σου ντροπή.
*


Sdo ga mahalai t skoni / θourie δromin me xelaftony
Σντό γκα μαχαλάη τα σκόνj / θουρίε δρόμην με ξελαφτόνj
Δεν θέλεις από το μαχαλά σου να περάσω/φράξε το δρόμο με ασπάλακτο.
*
Mir brma moi gitone / ke ved te fliem sode
Μιρ μπρμα μόι γκειτώνε / κε βέντ τ φλέμ σόντε
Καλό βράδυ καλέ γειτόνισσα / έχεις χώρο να κοιμηθούμε απόψε.
*
Ce more kaban eδe ike / mke groua smike mike
Ψε μόρε καμπάν εδε ικε / μκέ γκρούα σμκέ μίκε
Γιατί πείρες την κάπα και έφυγες / με έχεις γυναίκα δεν με έχεις φιλενάδα.
*
Vaiz me δen eδe δi / τσ gian ato τσ ke ngi
Βάιζ με δεν εδε με δή / τσ γιάν ατό τσ κε νγκί
Κόρι με πρόβατα με γίδια / τι είναι αυτά που έχεις στο κόρφο.
*
U iziθi u iziθi τσ sta trazoa giθin
Ου ιζίθι ου ιζίθ / τσ στα τραζόα γκίθιν
Εγω ο μαύρος εγω ο μαύρος / που δεν σου ανακάτεψα το κόρφο.
*
Ea nj nat te viδemi / me fiallia neve smiremi
Εα νj μπρμμα τ βίδεμι / με φιάλλ νέβε με φιάλια σμίρεμι
Ελα ένα βράδυ να κλεφτούμε / με λόγια (προξενιά) εμείς δεν παντρευόμαστε.
*
Mos t kakovien moi meme / me perpara ikesie ben
Μος τ κακοβιέν μόι μεμ / μ πρπάρα ικέσιε μπν
Μην σου κακοφαίνεται καλέ μάνα / πρίν από εμένα τα είχες καμωμένα.
*


Toude mesin eδe liγise / mer boγia eδe boγiatise
Τούντε μέσιν εδέ λυγίσε / μερ μπογιά εδε μπογιατίσε
Κούνα την μέση λύγισε την / πάρε μπογιά ζωγράφισε την.
*
Kto lioulit te μπούκουρα / ου τα τργκόβα τ πούθουρα
Kτό λιούλιετ τ μπούκουρα / ου τα τργκόβα τ πούθουρα
Αυτά τα όμορφα λουλούδια / εγώ σου τα έστειλα φιλημένα.
*
Smdo ti mos ou stdoua / τσ per ti eδe permoua
Σμντό τι μός ου στντούα / τσ περ τι εδέ περ μούα
Δεν με θέλεις εσύ δεν σε θέλω εγώ/ ότι για σένα και για μένα.


ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ

Να καταγίνονται οι νέοι λόγιοι να καταγράφουν έκαστος τας λέξεις και τας φράσεις και τας παροιμίες της πατρίδας τους. Κοραής.

Δεισιδαιμονία είναι η παράλογη πίστη σε υπερφυσικές δυνάμεις (μάγια, φόβοι, ξόρκια) για πράγματα που υποτίθεται ότι φέρνουν κακοτυχία. Είναι δυνάμεις που αντέχουν στο χρόνο και έχουν επικρατήσει προφορικά από γενιά σε γενιά.

Χτυπάμε ξύλο όταν ακούμε κάτι που δεν θέλουμε
να συμβεί.
Επιδεί το ρύζι ηχητικά ταιριάζει με την ρίζα ριχνοντάστο στους νεόνυμφους τους ευχόμαστε να ριζώσουν
Η μαύρη γάτα που θα εμφανιστή μπροστά μας φέρνει γρουσουζιά και είναι κακό σημάδι.
Όταν η κότα τινάζει τα φτερά της στην πόρτα του σπιτιού σημαίνει πως θα έρθει επισκέπτης.
Όταν έσπαζε καθρέπτης μέσα στο σπίτι ήτανε γρουσουζιά.
Την νύχτα δεν κοιτάζονταν στο καθρέπτη γιατί έχαναν την ομορφιά.
Έδιναν μεγάλη σημασία στην πλάτη των αρνιών και κατσικιών και έβλεπαν σε αυτήν θάνατο και πλούτο.
Το λυπητερό γαύγισμα του σκύλου στην αυλή σημαίνει κακό μαντάτο ότι κάποιος του σπιτιού η συγγενικό πρόσωπο θα πεθάνει.
Το λάλημα της κουκουβάγιας κοντά στο σπίτι σημαίνει κακό μαντάτο.
Η φωτιά πετάει γλώσσες κάποιος μας γλωσσοτρώει.
Δεν επιτρέπουμε στον επισκέπτη να διπλώσει την πετσέτα μετά το φαγητό γιατί δεν θα ξανάρθει.
Στην λεχώνα τοποθετούσαν κάτω από το μαξιλάρι όπλο η μπαρούτη για σαράντα ημέρες.
Θανάσης Χρ. Κυριάκος.



ΤΑ ΞΟΡΚΙΑ

Κανείς άρρωστος σήμερα δεν θα εμπιστευότανε την υγεία του σε μια ξοκίστρα γητεύτρα και δεν θα ακολουθούς γιατην θεραπεία του συνταγολόγιο ενός εμπειρικού γιατρού των αρχών του περασμένου αιώνα.
Τα ξόρκια τα μαγικά αυτά τα λόγια για το διώξιμο του κακού, γνωστά από την Ομηρική εποχή (εποδές) πέρασαν στους Βυζαντινούς από τους Αιγύπτιους και τους Ρωμαίους.
Κατά τον Όμηρο το αίμα που έτρεχε από τη πληγή του <Οδυσσέα> <επαοιδή έσχεθον> και ο Σοφοκλής βάζει στο στόμα του Αίαντα την φράση< ου προς ιατρού σοφού εποδάς θρηνείν προς τομώντι πήματι>.
Στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλη έκταση και ειδικά στην ύπαιθρο που η ιατρική περίθαλψη ήτα άγνωστη.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για τα μαγικά αυτά λόγια αποτελούσε η μυστικότητα αυτών που τα γνώριζαν και τα χρησιμοποιούσαν ψιθυριστά και μυστικά αποφεύγοντας να τα μεταδώσουν σε άλλους γιατί έχαναν την μαγική τους δύναμη.
Ελάχιστα από τα ξόρκια αυτά σώθηκαν και είναι γνωστά σήμερα και αυτό γιατί δεν σκέφτηκε κανείς σπουδαγμένος έστω και στην εποχή του 1950 που βρισκόντουσαν ακόμα σε χρήση στην αγροτική περιοχήνα<φακελλώσει>τα μαγικά αυτά λόγια.
Ένα πολύτιμο αρβανίτικο αρχείο γεμάτο γνώση και σοφία μια πλούσια αρβανίτικη λαογραφία έγινε μια χούφτα άψυχο χώμα.
Μια από τις πολλές θεραπείες που χρησιμοποιούσαν για το διώξιμο του κακού με <μαγικά> λόγια.
Ήταν και το δάγκωμα της λουτρέσιας –ένα είδος αράχνης – που προκαλούσε στο θύμα δυσάρεστο ερεθισμό, πρήξιμο, διαταραχές στο κυκλοφοριακόκαι σπασμούς.
Την θεραπεία που ακολουθούσε ο ασθενής για να γιατρευτεί από το δάγκωμα της λουτρέσιας η σήμερινή επιστήμη θα την χαρακτήριζε εγκληματική.
Οι ασθενείς που ακολούθησαν την θεραπεία αυτή των εμπειρικών γιατρών όχι μόνο δεν έχασαν την ζωή τους αλλά και θεραπεύτηκαν.
Η θεραπεία ήτανε ανώδυνη και ανέξοδη, <γιατροί>και οι<γιάτρισες> θεωρούσαν το <επάγγελμα> λειτούργημα και δεν αμειβόντουσαν για τις υπηρεσίεςπου προσέφεραν.
Αξίζει το κόπο να παρακολουθήσουμε την τελετής
αυτής της θεραπείας.
Οι αγροτικοί πληθυσμοί πριν η ζωή στην ύπαιθρο γίνει μηχανοκίνητη διατηρούσαν σε μια άκρη της αυλής χωνεμένη αλογίσια κοπριά (πλέχου) απαλαγμένη από «ξένες ύλες» καρφιά,σύρματα και άλλα μεταλλικά αντικείμενα δυσεύρετα τη εποχή εκείνη.έσκαβαν στην κοπριά ένα λάκο σε σχήμαμνήματος,ξεγύμνοναν τον άρρωστο τον τύλιγαν με ένα άσπρο σεντόνι και τον έθαβαν στο λάκκο μέχρι το λαιμό.
Στην συνέχεια τοποθετούσαν γύρο από το κεφάλι του <θαμμένου> τρείς γυναίκες με το όνομα Μαρίαοι οποίες ψιθυριστά έλεγαν σε αρβανίτικη διάλεκτο τα εξής <μαγικά> λόγια.
Νje Μαρίε ντί Μαρίε τρι Μαρίε νε νje βeρeτα τ ε ζου τeμός τeζeρ.
(Μια Μαρία δυο Μαρίες τρείς Μαρίες σε μια τρύπα
ότι σε δάγκωσε να μην σε ξαναδαγκώσει).
Η τελετή αυτή κρατούσε περίπου μία ώρα με θετικά και χωρίς περιπλοκές αποτελέσματα.
Η ελάχιστη υγρασία και η σταθερή θερμοκρασία της κοπριάς (κοπρόλουτρο) ανακούφιζε τον άρρωστο.
Ο ρόλος που έπαιζαν οι τρείς Μαρίες στην αποκατάσταση της υγεία ήταν και αυτός συμαντικός, δεν ένοιωθε μοναξιά ο <θαμένος> άρρωστος στην κοπριάπου βρισκόταν σε παράμερο μέρος της αυλής.
Ο ψιθυριστός ψαλμός του εξορκισμού επαναλανόμενος επί μια ώρα αποσπούσε την σκέψη από το πρόβλημά του και αποκοιμισμένος ηρεμούσε.
Τα λόγια πάντα έπαιζαν και παίζουν ευεργετικό ρόλο
στην ζωή του ανθρώπου.

Τριτής1992